فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های تاریخی
سال دوم شماره 1 (پیاپی 5، بهار 1389)
- تاریخ انتشار: 1389/02/01
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 1مقاله حاضر، به چند نکته مهم در زمینه تشکیل حکومت صفوی می پردازد. ابتدا علل ورود اسماعیل میرزای صفوی به گیلان و انتخاب این منطقه به عنوان پناهگاهی برای رهایی از دست آق قوینلوها بررسی می شود. سپس به سیاست حاکم محلی گیلان؛ یعنی میرزا علی کیا در حمایت از اسماعیل میرزا و همراهانش پرداخته می شود. سرانجام، علل قیام و خروج اسماعیل میرزا از گیلان بررسی و تحلیل می گردد.
در این پژوهش با استناد به منابع عصر صفوی به نکات مذکور پرداخته و سعی شده است به وسیله تطبیق داده ها با نوشته های کتب مطالعاتی جدید، نقش گیلان در شکل گیری حکومت صفوی برای صفویه شناسان روشن گردد.
کلیدواژگان: گیلان، اسماعیل میرزا، میرزا علی کار کیا، تشیع، آق قو ینلو -
صفحه 17به رغم تحریم نقاشی در میان مسلمانان - دست کم اهل سنت - این هنر هیچ گاه در جهان اسلام فرو نمرد. نگاره های قصور، صفحات نخستین کتب عربی و تصاویر حک شده بر سکه های اسلامی، از جمله مظاهر تداوم نقاشی در قرون اولیه اسلامی به شمار می رود. رواج عمومی تر سکه در میان مردم تاثیری بسزا در تداول نقاشی اسلامی به جا گذاشت. سکه های اسلامی مصور به دست آمده، مانند سکه های المقتدر بالله عباسی (حک 295- 320 ه) از نشانه های آغاز این جریان است که سرانجام در مکتب نقاشی بغداد به ثمر نشست.
کلیدواژگان: سکه های اسلامی، تصویر بر سکه های اسلامی، نقاشی اسلامی، تصویرگری در اسلام، مکتب نقاشی بغداد -
صفحه 31
این پژوهش در پی یافته هایی برای این پرسش هاست که اولا شورش محمدخان بلوچ، از نخبگان سیاسی و نظامی دوران پایانی صفویه، که از حمایت قومی بلوچ ها و مساعدت سنی مذهبان جنوب ایران برخوردار شد، از چه عواملی نشات می گرفت و اهداف آن چه بود؟ ثانیا این شورش چه سرنوشتی پیدا کرد و چرا؟ و ثالثا پیامدهای آن چه بود؟ این شورش که از سنخ کشمکشهای نخبگان سیاسی و مذهبی بر سر قدرت سیاسی و هویت طلبی مذهبی تسنن گرایانه بود، در فاصله سالهای 1042 ه. ق تا 1146 ه. ق در دوره بعد از سقوط اصفهان به دست افاغنه و در زمان کوششهای نادر(طهماسب قلی) برای اخراج افغانان، به وقوع پیوست. محمدخان بلوچ ابتدا به افغانان پیوست و از جانب آنان به سفارت عثمانی گسیل شد. پس بعد از بازگشت به ایران و سقوط افغان ها، از فرماندهان سپاه نادر (طهماسب قلی)، و اندکی بعد از جانب وی حکومت کهگیلویه و بهبهان یافت. شکست اولیه نادر در جنگ با عثمانی؛ و نارضایتی عمومی از فشار محصلان مالیاتی نادر؛ و همراهی مردم سنی مذهب جنوب ایران؛ و بویژه برخورداری از پشتوانه قومیتی بلوچ ها، زمینه را برای شورش قدرت طلبانه محمدخان بلوچ فراهم ساخت. نکته این است که دامنه این شورش ایالتهای کهگیلویه، فارس و مناطق بلوچ نشین را در بر گرفت و مشکلات مذهبی در مناطق سنی نشین، و پیامدهای قومیتی در بخش های بلوچ نشین را به دنبال داشت.
این مقاله، شورش محمدخان بلوچ را در آستانه تغییر سلسله از صفویه به افشاریه، از بعد عوامل موثر در پیدایش این شورش و پیامدهای آن برای تحولات مذهبی و سیاسی دوران پایانی صفویه، تجزیه و تحلیل می کند.کلیدواژگان: محمدخان بلوچ، کهگیلویه، صفویه، نادر، لار، تسنن، طهماسب قلی خان جلایر -
صفحه 47با روی کارآمدن ایلخانان در ایران، ایرانیان و دستگاه دیوانسالاری آنان دست اندرکار بازسازی سنت ها و روش های گذشته شدند. سکه های دوره ایلخانی نشان دهنده تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی است که با بررسی آنها می توان به برخی از تحولات آن دوره پی برد.
این سکه ها، از سوی ایلخانانی چون غازان خان، اولجایتو و ابوسعید در میانه سالهای 696/ 1296 و 737/ 1336 ضرب شده اند. برخی از آنها، شاهکارهایی از خطوط منقور هستند که پیام سکه ای اسلامی دارند. مغولان دارای تسامح و تساهل مذهبی بودند و این امر در مورد سکه های آنان نیز آشکار است. اولین حاکمان مغول با اینکه دارای مذهب دیگری بودند، اما نقوش اسلامی در سکه های آنان وجود دارد. برای مثال، هولاکو مذهب بودایی داشت و همسرانش مسیحی بودند، اما در سکه هایش شعارهای اسلامی وجود دارد. از زمان تشکیل حکومت ایلخانان، با اینکه برخی از آنان اسلام آوردند و پیام های اسلامی در سکه ها وارد شد، اما نام و القاب ایغوری نیز بر سکه ها نقر می شد. از زمان سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) به خاطر تغییر مذهب وی از تسنن به تشیع، سکه ها دارای عبارات شیعی بخصوص علی ولی الله و نام دوازده امام شد. این عبارات، از سال 710 هجری در سکه ها رسمیت یافت و در نهایت، در دوره همین ایلخان نامهای خلفای راشدین برای اولین بار در سکه های مغولان نمایان شد. اطلاعات استخراج شده از روی سکه ها، نشان می دهد در ابتدا ایلخانان تعصبی نداشتند و برخی علامتهای مربوط به مسیحیان، یهودیان و اویغورها در سکه های آنان وجود داشت. همچنین از خطوط فارسی، عربی و اویغوری استفاده می کردند، اما در اواخر حکومت ایلخانان گرایشهای سیاسی و مذهبی باعث ظهور و حذف برخی از شعارهای مذهبی گردید.
کلیدواژگان: ایران، ایلخانان، مسکوکات، مذهب، سیاست -
صفحه 67نوین گرایی آموزشی از جنبه های کوشش ایرانیان برای رسیدن به وحدت ملی شمرده می شود. این تکاپوها که اندکی پیش از مشروطه آغاز شد، برای شالوده ریزی جامعه ای مبتنی بر «هویت ایرانی» بود و آشنایی با تاریخ ایران را زمینه ساز رسیدن به وحدت ملی قلمداد می کرد.
هدف این نوشتار، بازشناسی مفهوم هویت ایرانی در شماری از کتابهای درسی تاریخ بوده است. این آثار از آغاز تا پایان دوره رضاشاه بررسی شده اند. پژوهشگر همچنین کوشیده است تا با مطالعه روندی(trend study)چگونگی تکوین کتاب های درسی تاریخ و بازتاب مفهوم هویت ایرانی در آن ها را توصیف تاریخی نماید.
این بررسی نشان داد که درس تاریخ سهم والایی را در تعلیم مفهوم هویت ایرانی به دانش آموختگان داشته است.
کلیدواژگان: تعلیم و تربیت، کتاب های درسی تاریخ، مشروطیت، هویت ایرانی -
صفحه 87مساله جانشینی و ولیعهدی شاهان قاجار، یکی از مشکلات اساسی در ساختار سیاسی آن دولت به شمار می رفت که در مقاطعی دولت و کشور را با بحران و جنگ داخلی مواجه ساخت. قاجارها بر اساس وصیت آقامحمدخان و نیز سنن ایلی، قاعده ای برای ولیعهدی و جانشینی ترتیب دادند که هیچ گاه به عنوان یک قانون مورد پذیرش عمومی در بخش هایی از ساختار سیاسی و اداری دولت و طیفی از طبقات ممتاز در این ساختار قرار نگرفت. این قاعده که در اصل در راستای تداوم و تثبیت سلطنت در طایفه قوانلو به عنوان طایفه موسس دولت طراحی شده بود، اختلاف و ستیز بین شاهزادگان، گروه بندی در میان درباریان، دیوانسالاران، نظامیان و دخالت آشکار روس و انگلیس به عنوان عوامل موثر در این مساله را به دنبال آورد و در مقاطعی با تردید در شیوه انتخاب ولیعهد و جانشین، باعث تشدید بحران و نیز جنگ داخلی گردید. علاوه بر این، با پایه ریزی الگوی مداخله خارجی در این مساله، موقعیت دولت قاجار در داخل و نیز سیاست خارجی آن تضعیف گردید.
کلیدواژگان: دولت قاجار، جانشینی، شاهزادگان، بحران، روس، انگلیس، جنگ داخلی -
صفحه 107به هنگام فروپاشی نظام سیاسی - اجتماعی صفویان، خاندانهای متعددی از ایرانیان به هند گریختند. بسیاری از آنان وارد امور مربوط به کمپانی هند شرقی انگلیس شدند و برخی مستقیما در مصدر امور مربوط به حکومتهای وابسته به انگلستان در هند قرار گرفتند و خدمات آنان به عنوان نیروی غیر انگلیسی و غیر بومی و عمدتا به عنوان نیروی مسلمان بسیار مؤثر واقع گردید. میر عبداللطیف شوشتری، نوه سید نعمت الله جزایری، روحانی برجسته عصر صفوی، از خاندان سادات نوری شوشتر - که بیش از بیست سال در ایران به آموختن علوم دینی همت گماشته بود- در دوران پر از آشوب و هرج و مرج ایران بعد از صفویه، ناگهان سر از هند در آورد. اگرچه او قریب شش سال در شهرهای بوشهر، بصره و بغداد امور تجاری برادرش را به عهده داشت، اما در هند مدتی بی آنکه ذکر کند، به تجارت پرداخت. سپس مشاوره و گاهی خدمت انگلیسی ها را عهده دار بود. او از همکاری تنی چند از برادران، پسر عموها و سایر ایرانیان با انگلیسی ها یاد کرده و حتی از برخی ایرانیان که علیه انگلستان با تیپوسلطان همراهی کردند، سخن به میان می آورد. این همکاری و تعامل از اولین برخوردهای ایرانیان با انگلیسی ها در دوران سالهای آغازین استعمار بوده است. دکتر حایری آنان را نسبت به اهداف استعماری انگلستان ناآگاه دانسته، تنها آشنایی آنان به جنبه های کارشناسی را بیان می کند. این پژوهش بنا دارد از آگاهی آنان، بویژه میر عبداللطیف، نسبت به مسایل استعمار پاسخ دیگرگونه ای ارائه نماید.
کلیدواژگان: میر عبداللطیف، انگلستان، هند، استعمار، نوگرایی
-
Page 17In spite of the prohibition put on paintings by Muslims, especially Sunnites, this art has never been annihilated in the medieval Islamic period. Paintings on the palace ceilings, walls and also pages of the first Arabic books and images minted on the Islamic coins, were all of the manifestations of painting durability among the Muslims. Due to common daily usage of the Islamic coins, these played an important part in Islamic painting circulation. The available illustrated Islamic coins such as some ones of the time of Caliph al Muktadir bi Allah (c. 907 – 932) are supposed to be the indicator of a stream which strongly flew later on and finally joined Baghdad painting school as a main factor. پ
-
Page 31
This research endeavors to assess the following questions on the following topic. Mohammad Khan Balouch was one of the political and military elite at the end of Safavid dynasty. He was supported by the racial group called Balouchs and helped by Sunnite sects in southern parts of Iran. What were the main factors for his rise? What were the fate and the results of his movement?The rebellion happened during 1729-1733 after the invasion of Isfahan by the Afghans during Nadir's effort (Tahmasb Qoli) for deporting Afghans. He first joined the Afghans and was sent to the Ottoman embassy on their behalf. He was chosen as the Commander of Nader's army after his coming back to Iran and the Afghan fall, then found his way to Kohghiloye domain. The situation for his power-taking rebellion was provided by Nader's preliminary failure in war with the Ottomans, public dissatisfaction with his tax collection, the following of the Sunnite men in the south and especially the racial support of Balouchs. The point is that the conflicts extended to vast regions, like Kohghiloye, Fars and Balouch residential parts, consequently; it followed by other religious problems in the Sunnite residential parts and racial discriminations amongst the Balouch residencies. This essay includes Mohammad Khan's rebellion on the verge of the change of the Safavid dynasty to Afsharids. It analyzes the effective factors in rebellion and religious and political changes as well.
-
Page 47With the beginning of the Ilkhanid era, the Iranian bureaucracy restored the traditions and bygone methods. The Ilkhanid coins demonstrated the socio-political and religio-economic developments in aforementioned era. Ibaqa -who was a Buddhist trained by his mother Du Quz Khatun- was interested in Christianity. He married Maryam -The Roman Emperor's daughter- and his tendency was increased towards Christianity. Although he was enemies with the Egyptians and Golden Camp Muslims and fought against them, his coins had the sign of the "Lion and Sun" and the slogan of "No god unless Allah, and Muhammad is his Messenger". These slogans indicate that he wanted to attract Iranians toward his aims. On the other hand, the effect of Iranian bureaucracy can be seen on aforementioned coins. The sign of phoenix on the coins of Ilkhanids and the sign of the Cross actually are indication of influence of Chinese Buddhists and Christianity respectively. In addition, the coins of Ghazan and Uljayto had the Islamic and Shiite mottos. This study tries to evaluate the political, economy and religious conditions of Ilkhanids era according to the coins of mentioned dynasty.
-
Page 67Modernist education is counted as a shiny jewel of Iranian efforts for reaching national harmony. These actions that started slightly before the Constitutional Movement tried to found a society based on Iranian identity and acquaintance, in which Iran's history was declared as a preparation for achieving national unity. This study aims at recognizing the meaning of Iranian identity in historical school textbooks from the beginning to the end of the Reza Shah era. The researcher has used trend study in order to find out the historical developmental process of reflection the meaning of Iranian identity in school's textbooks. The results highlighted that history had a high portion to teach a meaning of Iranian identity to Iranian graduated.
-
Page 87One of the main problems in the political structure of Qajarid government was the issue of succession and heir apparent. This issue made the government and country face crisis and civil war time and again. Although Agha Mohammad Khan's will and tribal customs were supposed to be admitted as a rule for choosing successors, it was never considered to be an accepted rule in political and official structure of the government as well as by the superior classes. This rule was established to let Qavanloo tribe stabilize and continue their kingdom, since they were the founder of the dynasty. The quarrel and fight among princess, the aggregation among court, bureaucrat and militaries as well as Russia and Britain's meddling were major factors in choosing successors. From time to time, these factors strengthened the crisis and caused civil war. Furthermore, the situation of Qajar's government and their foreign policy was weakened because of the foreigner penetration in choosing successors.
-
Page 107When the Safavid dynasty was on the verge of collapsing both socially and politically, many Iranian families fled to India. Many of them were employed in the East Indian Company. Others were employed to service the British government of India. Their services to the English, as a group of non-English and non-Indian and as Muslims has its great importance. Mir Abdollatif Shooshtari grandson Nematollah Jazayeri, a prominent cleric of the Safavid era, a member of the Sadat family of Shooshtar, who had studied more than 20 years in a religious school in Iran and Iraq, during the chaotic period in Iran, emerged to India. He had spent about 6 years in Bushehr, Basra and Baghdad, and managed his brother's commercial affairs. Then he moved to India and did the same activities for a short time. After his arrival to India, he established his relations with British and became one of consolers of the East Indian Company. His brothers and cousins were also employed by this company. Mir Abdollatif mentions some Iranians who had collaborated with the British against Tipu sultan. This collaboration of Iranian with British during the early years of British colonialism had its importance. Dr. Hayery believes that these Iranias were uninformed about British colonial goals. However this research showed their awareness, especially Mir Abdollatif's towards the British colonial efforts in India.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.